Η συζήτηση για τη νομική φύση του ονόματος χώρου / domain name στην ελληνική έννομη τάξη ορίζεται από δύο σταθερές:
Πρώτη σταθερά είναι ο νομοθετικός ορισμός του όρου, ο οποίος περιέχεται στην απόφαση 693/9 του 2013 της ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΩΝ, δηλαδή στον «Κανονισμό Διαχείρισης και Εκχώρησης Ονομάτων Χώρου (Domain Names) με κατάληξη .gr».
Δεύτερη είναι η πλέον πρόσφατη αρεοπαγιτική απόφαση 371/2012, η οποία αξιολογεί τη φύση και τη λειτουργία στις συναλλαγές του domain name αποδίδοντάς το ως «όνομα περιοχής». `Ηδη, όπως θα δούμε και στη συνέχεια, η επιλογή από τον `Αρειο Πάγο άλλης μετάφρασης στα ελληνικά του όρου domain («περιοχή») από αυτήν που επέλεξε δρώντας κανονιστικά η αρμόδια ανεξάρτητη αρχή («χώρος») έχει την υπόρρητη σημασία της.
Ας ξεκινήσουμε με το νομοθετικό ορισμό: Το `Ονομα Χώρου πρόκειται για «έvα αλφαριθμητικό στοιχείο το οποίο εκχωρείται προς χρήση σε ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο με σκοπό την χρήση, από το συγκεκριμένο πρόσωπο ή με την συναίνεση του, πρωτοκόλλων ή υπηρεσιών του Διαδικτύου».
Ο τεχνικός ορισμός είναι σαφής και περιγράφει ένα μέσο άσκησης του δικαιώματος συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας που κατοχυρώνεται στο άρθρο 5Α του Συντάγματος. Επειδή τα γεγονότα είναι πρόσφατα και η Τουρκία πολύ κοντά μας, ας σημειώσουμε ότι η συνταγματική διάταξη και η διοικητική διαδικασία εκχώρησης ονομάτων χώρου δημιουργούν ένα ελάχιστο πληροφοριακό κεκτημένο και στην εσωτερική έννομη τάξη, το οποίο δεν μπορεί πλέον να παραβιαστεί. Χωρίς μακρηγορία, στην ελληνική έννομη τάξη είναι αδύνατο, για παράδειγμα, το γενικευμένο κατέβασμα ιστοσελίδων, όπως είναι αδύνατη και η διακοπή της εκχώρησης domain names.
Αν τώρα σκεφτούμε σε τι κατατείνει πρωταρχικά η χρήση από ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο «πρωτοκόλλων ή υπηρεσιών του Διαδικτύου», η αυθόρμητη και αυτόματη απάντηση είναι ότι κατοχυρώνει έναν ψηφιακά εντοπίσιμο και εντοπισμένο, αλλά και «περιχαρακωμένο» και κυρίαρχο, χώρο κάθε είδους δράσης: απλής επικοινωνίας, διάδοσης ιδεών και, φυσικά, οικονομικής δραστηριότητας.
Ακριβώς εξαιτίας αυτής της πρωταρχικής άυλης χωρικότητας θεωρία και νομολογία ξεκίνησαν εξετάζοντας αν ο τρόπος εντοπισμού του ψηφιακού χώρου -με άλλη διατύπωση: η «ηλεκτρονική διεύθυνση»- αν, λοιπόν, είτε παραβιάζει άλλα έννομα αγαθά είτε πρέπει να περιορίσει την άσκηση άλλων δικαιωμάτων.
Εξηγούμαι: Από την πρώτη ελληνική νομολογιακή αναφορά σε «ηλεκτρονική διεύθυνση» (απόφαση 7569/1997 ασφαλιστικών μέτρων του Μονομελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης) μέχρι την απόφαση 371/2012 του ΑΠ που ορίζει τη φύση και τη λειτουργία του domain name, επειδή αμφότερες είχαν ως αντικείμενο τη σύγκρουση μεταξύ σήματος και domain name, πρώτο τους μέλημα είναι να διευκρινίσουν ότι, καταρχήν, η νομοθετική απαγόρευση (άρθρο 20 παρ.1 ν. 2239/1994 και ήδη άρθρο 126 παρ.1 ν. 4072/2012) παρεμπόδισης με χρήση σήματος τρίτων να χρησιμοποιούν στις συναλλαγές ενδείξεις σχετικές με τον χώρο άσκησης μίας δραστηριότητας, αφορά όχι μόνο σε μια γεωγραφική περιοχή ή διεύθυνση, αλλά και στις ψηφιακές «περιοχές» και τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις που ορίζονται κυριαρχικά με τη χρήση ενός domain name.
Ολοκληρώνω με τη δεύτερη σταθερά. Η απόφαση 371/2012 του ΑΠ περνά από την «εμπράγματη» θεώρηση του ψηφιακού χώρου στην αντιμετώπισή του ως πεδίου άσκησης εμπορικής δραστηριότητας. Στο πεδίο αυτό κρίσιμη είναι η ένταξη του Ονόματος Χώρου στις γνωστές μας έννοιες του δικαίου των διακριτικών γνωρισμάτων. Οι διατυπώσεις και οι παραδοχές της απόφασης είναι χαρακτηριστικές.
Παραθέτω: «βασική προϋπόθεση για την άσκηση ηλεκτρονικού εμπορίου [θα προσθέσω όχι μόνο ηλεκτρονικού], αποτελεί η δημιουργία ενός χώρου στο διαδίκτυο, όπου θα καθίσταται δυνατή η πρόσβαση πελατών και η κατάρτιση των συναλλαγών.
Μέσο (εισιτήριο) για την είσοδο στο διαδίκτυο αποτελεί το «domain name» (όνομα περιοχής), το οποίο κατ` ουσία επιτελεί ρόλο ηλεκτρονικής διεύθυνσης, επιτρέποντας την επικοινωνία του χρήστη του διαδικτύου με τον κάτοχο της ηλεκτρονικής διεύθυνσης. Έτσι ο χρήστης, συνδεόμενος με ένα συγκεκριμένο όνομα διαδικτύου, επιθυμεί να έρθει σε επαφή με τα δημοσιευμένα στην ιστοσελίδα δεδομένα και κατ` επέκταση με το πρόσωπο στο οποίο ανήκει η ιστοσελίδα.
Το «domain name» δεν μπορεί κατ` αρχήν να ταυτισθεί με την εμπορική επωνυμία, το διακριτικό τίτλο και το εμπορικό σήμα. Πρέπει, ωστόσο, να αποδίδεται σε αυτό λειτουργία τόσο διακριτικού τίτλου όσο και σήματος, κατά έμμεσο τρόπο, όταν αυτό χρησιμοποιείται ως διακριτικό στοιχείο για το πρόσωπο ή την επιχείρηση στο διαδίκτυο, διότι έχει πρωταρχικά εξατομικευτική και αναγνωριστική λειτουργία.
Η ευχέρεια ελεύθερης χρήσης οποιασδήποτε ονομασίας, όσο γνωστή και φημισμένη και αν είναι, από τον πρώτο τυχόντα θα προκαλούσε τεράστιες ή ανεπανόρθωτες ζημίες στην επιχείρηση που καθιερώθηκε στις συναλλαγές με την επίμαχη ονομασία. Για τη διαφύλαξη έτσι των νομίμων συμφερόντων των επιχειρήσεων, θα πρέπει να αποδοθεί στο «domain name» μια οιονεί λειτουργία διακριτικού τίτλου και σήματος».
Κλείνω με μία γενική παρατήρηση.
Η σημερινή ημερίδα για τα 10 χρόνια του κοινοτικού Ονόματος Χώρου .eu έχει αυτονόητη επικαιρότητα. Σε μία προεκλογική περίοδο ευρωεκλογών καλό είναι να θυμόμαστε και να τονίζουμε κάθε διαδικασία ενοποίησης και σύγκλισης του ευρωπαϊκού μας χώρου. Επιτρέψτε μου να θυμηθώ το όχι και τόσο μακρινό 2008. Τότε με αφορμή τις δικηγορικές εκλογές η παράταξη, στην οποία συμμετείχα, είχε κατοχυρώσει κοινοτικό `Ονομα Χώρου για την ιστοσελίδα της («ananeotiki.eu»). Σε ένα κλίμα μισαλόδοξου εθνικισμού, προδρομικού του σημερινού, η επιλογή αυτή είχε χαρακτηριστεί από μερίδα του τύπου ως ακραία ανθελληνική..
* Ομιλία στην επιστημονική ημερίδα «Το κοινοτικό όνομα χώρου .eu – Δέκα χρόνια λειτουργίας» (29.4.2014). Συνδιοργάνωση: Δικηγορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης (ΔΣΘ), Σύνδεσμος Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος (ΣΕΒΕ), Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Πληροφορικής Βορείου Ελλάδος (ΣΕΠΒΕ)
lawprofile 